या जगात पुण्य आणि दानाचे अनेक प्रकार आहेत. धर्मग्रंथांमध्ये विविध प्रकारच्या धार्मिक विधींचे विवेचन करण्यात आले असून त्यांचे माहात्म्य विस्तृतपणे सांगितले आहे. इतरांना मदत करणे हे एक पुण्यपूर्ण कार्य आहे, ज्याद्वारे एखाद्याला कीर्ती, आत्म-समाधान आणि मोक्ष प्राप्त होतो. पण या सगळ्यांच्या वर एक पुण्य परमार्थ आहे आणि तो म्हणजे ‘आत्म निर्माण’.
स्वतःचे दुर्गुण, विचार, वाईट संस्कार यांना, ईर्ष्या, तृष्णा, क्रोध, दाह, क्षेम, चिन्ता, भय आणि वासनांना विवेक बुध्दीच्या सहायाने
आत्मज्ञानाच्या अग्नीत जाळून टाकणे हा असा महान धर्म आहे की ज्याची तुलना हजार अश्वमेधांशीही होऊ शकत नाही. आपले अज्ञान दूर करून मनाच्या मंदिरात ज्ञानाचा दिवा लावणे हीच खरी ईश्वरपूजा आहे. मनातील क्षुद्रता, दीनता, हीनता, दास्यत्व दूर करणे आणि निर्भयता, सत्यता, पवित्रता आणि प्रसन्नता या आध्यात्मिक प्रवृत्ती वाढवणे हे करोडो मन सोने दान करण्यापेक्षा अधिक महत्त्वाचे आहे.
प्रत्येक माणसाने स्वतः चे आत्म निर्माण केले तर ही पृथ्वी स्वर्ग बनू शकते. मग मानवाला स्वर्गात जाण्याची इच्छा करण्याची आवश्यकता नाही तर देवांनी पृथ्वीवर येण्याची आवश्यकता अनुभव होईल, इतरांची सेवा करणे पुण्य आहे, पण स्वतःची सेवा सहायता करणे हे त्याहून मोठे पुण्य आहे. स्वतःचा शारीरिक, मानसिक, आर्थिक, सामाजिक, नैतिक आणि आध्यात्मिक दर्जा उंचावणे, स्वतःला एक आदर्श नागरिक बनवणे, हे असे महान धार्मिक कृत्य आहे ज्याची तुलना इतर कोणत्याही पुण्यपूर्ण दानाशी होऊ शकत नाही.
अखंड ज्योती
फेब्रुवारी 1947
